कथा : मैत्रा – भाग २

कथा : मैत्रा – भाग १

प्रकरण – काळ

मैत्राला सत्य जाणून घ्यायचे होते त्यामुळे मैत्रा आणि मिहीर गाडीने जळगाव जवळच्या त्याच्या गावी जायला निघाले. गावातील वाड्यात पोहचले. चिरेबंदी वाडा, खानदानी कुटुंब आणि छान माणसे यांनी वातावरण भरून गेल होत. तिथे त्यांना पाहून मिहीरच्या आईला अति आनंद वाटला. सगळे त्यांच्या आकस्मिक भेटण्याने भारावून गेले. तिथे तिला मिहीरचे सगळे कुटुंबच भेटले. मिहीर आला म्हणल्या नंतर सगळेच त्यांच्या मायेची माणसे जमा झाली. विशेष करून आई, बहिण ‘एकता’, ‘सई’ वाहिनी, पुतण्या ‘आकाश’ आणि इतर मंडळी हजर होती. ‘एकताने’ सांगीतले तिच्या सासूबाईला सगळे प्रेमाने “अक्का” म्हणतात. सगळा वाडा मैत्राला दाखवला. “एकता” मिहीर पेक्षा ३ वर्षानी मोठी होती. अक्काच्या खोलीत मिहीर आणि मैत्राचा फोटो बरेच काही सांगून जात होता. कुटुंब बघून मैत्राला चांगले वाटले पण मिहीर कुटुंबा पासून लांब का आहे यांचे कोडे उलगडले नव्हते.

मग घरचे भावनिक वातावरण शांत झाल्यावर मैत्राने अक्काला विनंती केली की त्यांच्यात हा दुरावा कशासाठी निर्माण झाला याची माहिती सांगा. अक्काने सांगीतले की १२ वर्षा पूर्वी घडलेली कथा सांगितली. आमचे कुटुंब गरीब आणि शोषितासाठी काम करते. गरजू लोकांच्या प्रश्नांना वाचा फोडते. मिहीरच्या वडीलांना सगळे प्रेमाने “हरिभाऊ” म्हणतात. गावाचे दमदार व्यक्तिमत्व. सगळे गाव त्यांचा आदर करायचे. मी सुद्धा बचत गटाच्या माध्यमातून आणि शोषिताना न्याय मिळवून देण्यासाठी राजकारणात माझा चंचु प्रवेश झाला. त्या पाठोपाठ मा‍झ्या कडे बरीच लोक अडलेले नडलेले कामे घेऊन यायचे आणि आज सुद्धा येतात. त्यासाठी मला लोकेशची म्हणजे मिहीरचा मोठा भाऊ याची मदत व्हायची. त्यामुळे तो सुद्धा राजकारणात आला. आणि मला हत्तीचे बळ मिळाले. लोकेश फक्त मिहीर पेक्षा आठ वर्षांनी मोठा होता. लोकेश रांगड्या शरीरयष्टीचा, लढाऊ होता. गरीब लोका बद्दल विशेष ममत्व होते. सगळे नातेवाईक सांगायचे राजकारणात पडू नका. राजकारण म्हणजे न सुटणारा बुद्धिबळाचा खेळ आहे. त्यात कधी आपला विजय होतो तर कधी विरोधकांचा. पण पूर्णपणे खेळ आपण जिंकलो असे होत नाही. त्यात एकमेकांवर कुरघोडी करणे चालू असते. जसे तुमच्या चांगल्या कामाचा दरवळ पसरतो तसे तुमचे प्रतिस्पर्धी सुद्धा वाढत जातात.

आमच्या गावातून मोठी नदी वाहते. गावातील काही मंडळी नदी पात्रातील वाळू उपसण्याचा मोठा व्यवसाय करतात आणि तेथील ठेकेदार बेकायदा वाळू उपसा करून ‘वाळू सम्राट’ झाले होते. तिथे लक्ष्मण नावाचा प्रमुख ठेकेदार होता. मी ज्यावेळेस निवडणुकीला उभा टाकले त्यावेळेस त्यांनी आम्हाला खूप घाबरवण्याचा प्रयत्न केला. कारण सगळी कडे त्यांची माणसे होती. प्रचारा वेळेस त्यांची माणसे आमचा पाठलाग करायची. एक वेळेस तर मी, लोकेश असे प्रचारा वेळेस गेलो असताना त्यांची गाडी आमच्या मागे हात धुवून आमच्या पाठीमागे लागली होती. आम्ही तेथून कसे तरी निसटलो. चांगल्या कामाचे फळ मला मिळाले आणि मी निवडणूक जिंकली. मी निवडून आल्यावर बेकायदा वाळू उपसण्यावर लगाम लावला. जसे बिळात पाणी गेल्यावर नाग बाहेर येतो त्याच प्रमाणे लक्ष्मण आमच्या विरोधात उभा टाकला. त्याचा एका प्राणघातक हल्यात माझा मोठा मुलगा मारला गेला. मिहीरचा आपल्या भावावर खूप जीव असल्यामुळे त्याने हे राजकारण सोडायचा हट्ट केला. पण मी ज्या कारणामुळे राजकारण केले ते मी सोडू शकले नाही. परंतु लोकेश मृत्यू झाल्याचे शल्य आजही मला आणि मिहिरला आहे. मोठ्या मुलाचा असा दुर्दैवी अंत बघून मिहीरच्या वडीलांनी कायमचे अंथरून पकडले. त्याचा परिणाम मिहीरवर होऊन तो वयाच्या १८ वर्षी घरातून निघून गेला.

बुद्धिबळाचा डाव…
झाला खोल घाव…
काळाचा कठोर घाला..
नियतीचा दोष झाला…

प्रकरण – पाऊल

मिहीर आणि मैत्रा तिथे एक आठवडा गावात राहून वापस शहरात गेले. तिथे मिहीर जास्त काही बोलला नाही पण त्याच्या मनावरील अढी कमी होईल असे वाटत होते. तो सगळ्यांशी व्यवस्थित बोलला पण आईशी जास्त काही बोलू शकला नाही. पण मैत्राने सगळ्यांशी चांगले बोलून मन जिंकले होते. मैत्राचे आणि कुटुंबाचे दर आठवड्याला फोन वर बोलणे व्हायचे आणि हळूहळू मिहीरचा राग शांत होत होता.

आणि एक दिवस ती गोड बातमी आली की मैत्रा गर्भवती आहे. या बातमीची मिहीर आणि मैत्रा २ वर्षा पासून वाट बघत होते. मिहीरचा आनंद गगनात मावत नव्हता. अखेर ती गोष्ट सत्यात उतरली होती. आनंद अशी गोष्ट आहे की दुखऱ्या नसेवर फुंकर मारते. मैत्राने अक्काशी बोलून ही बातमी कळवली. आणि संपूर्ण कुटुंब आनंदात डुबून गेले. पहिले ५-६ महिने मैत्राने ऑफिस काम केले पण त्यानंतर डॉक्टराने आराम करायला सांगीतला. आराम करण्यासाठी अक्काने आणि मैत्राची आई सुद्धा तिला बोलवत होती. पण मैत्रा अक्का कडे गेली कारण तिला नात्यातील अंतर कमी करायचे होते. याला मिहीर काही विरोध करू शकला नाही.

तिला गावात राहिल्या वर अक्काचे काम समजले. गरजू लोक अडले नडले काम घेऊन यायची. त्यांना व्यवस्थित मार्गदर्शन करणे गरजेचे होते. त्यांचा पूर्ण दिवस लोकांचे प्रश्न सोडवण्यात जायचा. सासुबाई NGO सुद्धा चालवायच्या. त्यात गरीब मुलांना शिक्षणाची सोय होती. एकदा मैत्राने अक्काला विचारले तुम्हाला लोकांना मदत करून काय मिळते. तर त्यांनी सांगीतले की आपल्या मदतीमुळे कोणी गरजू मुलाची मदत होऊन तो शिक्षण शिकत असेल तर मी समजेन माझा लोकेशच शिकतोय. मैत्रा अक्काचे काम फार जवळून बघत होती. त्यांच्या कामामुळे ती खूपच प्रभावित झाली. त्यांच्या खोलीतील मिहीर आणि मैत्राच्या फोटो बद्दल त्यांनी सांगीतले की त्यांना मैत्रा बद्दल आधी पासून माहीत आहे. मिहीर वर त्यांचे आधी पासून लक्ष होते. त्यांच्या खोलीत मिहीरच्या लग्नातील फोटो होता. बाई म्हणाल्या की आपले माणूस नाराज झाले म्हणून काही नातं तोडायचे नसते. यथावकाश मैत्राची प्रसूती झाली आणि तिला मुलगा झाला. त्याच नाव “श्रीरंग” ठेवण्यात आहे. त्यानंतर मिहीर तिला मुंबईला घेऊन गेला.

तिथे “सुभद्रा” अक्काचे विरोधक स्वस्थ बसून नव्हते. त्यांना काहीही करून अक्काना हरवायचे किंवा त्यांचे समाजातील महत्त्व कमी करायचे होते. पण आत्ता त्या खुप थकल्या होत्या. त्यांना म्हणावी तशी साथ भेटत नव्हती. गावातील लोकांना त्याचा खुप त्रास व्हायचा. बाई होत्या म्हणून ते दचकून असायची. अक्का नसत्या तर त्यांचा गाव गुंडा करून खुप छळ झाला असता. आत्ता सुद्धा काही लोक गुत्यावरील दारू पिऊन हैदोस घालायची. पण बाईचे कार्यकर्ते त्यांना आवरायचा प्रयत्न करायची. अश्याच असंघटीत आणि वेठ बिगार लोकांची पिळवणूक व्हायची.

पण अक्काचे समाजकार्यातील काम तिला स्वस्थ बसू देत नव्हते. तिला अक्काचे एक स्त्री म्हणून कौतुक तर होतेच पण एक धडाडीची, कर्तव्य दक्ष व्यक्ति म्हणून आदर होता. अशी खूपच कमी लोक तिने बघितली होती. तिच्या जवळपासच्या दुनियेत अशी लोकच नव्हती दुसर्‍या साठी झटणारी. आपली प्रगती आणि आपण हेच तिची आज पर्यंतची वाटचाल होती. तिला जीवनाचा असा दृष्टीकोन याचा साक्षात्कार पहिल्यांदाच झाला. तिला मनातून वाटले की आपण सुद्धा समाज उपयोगी काही तरी करायला पाहिजे. तिला पहिल्यांदा स्वत:ला वाटले की अक्काचा वारसा कोण चालवणार. शेवटी तिने ठरवले की आपणच अक्काचा वारसा पुढे चालवायचा. नोकरी तर आत्ता पर्यंत केली आहेच. जर तिथली समाजसेवा जमली नाही तर परत नोकरी सुरू करता येईल. पण त्यातून आपल्याला दुसर्‍याला काहीतरी मदत करता येईल आणि शिकता येईल.

गृहीतकाचा तिढा…
कार्याची दखल…
समस्येचा वेढा…
प्रश्नाची उकल…

प्रकरण – सुरुवात